Listeria monocytogenes: informatieblad pathogeen

Listeria monocytogenes

Geslacht: Listeria
Soort: monocytogenes (genereert witte bloedcellen)

Algemeen Listeria

L. monocytogenes kan voedselinfecties veroorzaken en behoort in de levensmiddelenmicrobiologie tot de meeste gevreesde pathogene bacteriën.

Listeria vermenigvuldigt zich goed in een vochtige omgeving, maar overleeft ook droge omstandigheden en in de diepvries. In tegenstelling tot andere bacteriën kan Listeria groeien in een koud en vochtig klimaat zoals de koelkast. De temperatuur is wel van invloed op de groeisnelheid. Bij 4°C groeit Listeria minder hard dan bij 7°C.

Verdacht voedsel

Risicoproducten zijn vooral langdurig gekoeld bewaarde producten die zonder verhitting worden gegeten.

Gerookte vis, zachte schimmelkazen en gekookte, gesneden vleeswaren worden het meest in verband gebracht met Listeria. Andere risicoproducten zijn overige vleeswaren, gekoelde paté, hotdogs, gekoelde sandwiches en koelverse kant-en-klare gerechten, zoals rauwkostsalades. 

Ziektebeeld Listeria

De bacteriën komen via het voedsel in het darmkanaal terecht en dringen het darmslijmvlies binnen. Dit stadium gaat gepaard met griepachtige symptomen zoals koorts, rillingen en hoofdpijn, die meestal vanzelf weer overgaan. Zeer krachtige stammen van L. monocytogenes kunnen doordringen tot in de bloedbaan en zo de lever en de milt bereiken. Van daaruit kunnen op hun beurt andere organen, het centrale zenuwstelsel en bij zwangere vrouwen de vrucht worden geïnfecteerd.

Incubatietijd Listeria

De incubatietijd, dit is de periode tussen besmetting en de eerste ziekteverschijnselen, is onbekend, maar is waarschijnlijk voor de mildere vormen van listeria 12 uur tot zelfs enkele dagen. Voor zwaardere vormen enkele dagen tot weken.

Risicogroepen

Zwangere vrouwen, pasgeboren baby's, ouderen en mensen met een verzwakt afweersysteem lopen meer risico bij een besmetting met Listeria.  

Bij mensen met een sterk verminderde weerstand kan Listeria ernstige ziektes veroorzaken zoals bloedvergiftiging, hersenvliesontsteking, ontsteking van de binnenwand van het hart, maagdarminfecties en infecties van huid en ogen. 

Bij zwangere vrouwen kan een infectie leiden tot een miskraam of vroeggeboorte.

De gevoeligheid voor Listeria-infectie verschilt van persoon tot persoon. Hoe slechter de conditie van het immuunsysteem, hoe groter het risico dat een infectie nadelige gevolgen heeft. Bij gezonde mensen is het sterftepercentage circa 3%, maar bij mensen uit risicogroepen loopt dit cijfer op tot 30%-50%.

Preventie

Volledig voorkomen is niet mogelijk, maar producten die op een juiste wijze zijn bewaard en verhit of gekookt, zijn over het algemeen veilig aangezien de bacterie gedood wordt bij een temperatuur van 75°C. Het grootse gevaar is kruisbesmetting; wanneer gekookte materialen in contact komen met rauwe producten of besmette materialen (zoals snijplanken). Daarnaast kunnen risicogroepen bepaalde producten beter niet eten, bijvoorbeeld rauwmelkse kaas, kaas met oppervlakteflora en vleeswaren met lange houdbaarheid (zoals pate); in het algemeen producten die lang worden bewaard.